Fris in je hoofd: stap op de fiets!

De fiets. Het is een van dé belangrijkste oplossingen voor bereikbaarheid en leefbaarheid in onze regio. Maar hoe haal je mensen écht over om meer te gaan fietsen? Brainport Bereikbaar gaf met hulp van SmartwayZ.NL opdracht aan gedragsbureau Duwtje om gedragsinterventies te ontwikkelen en de effecten te testen. Eéntje zorgde dat er 6,9% meer werd gefietst! Gedragsspecialist Loes Kievitsbosch (Duwtje) vertelt er meer over.

Hoe hebben jullie de gedragspilot opgezet?

‘Zoals bij elk project hebben we eerst onderzoek gedaan. Literatuur doorgespit, interviews gehouden en gedragsanalyses gemaakt. Zo ontdekken we waar de potentie zit en daar bouwen we interventies op. Met Brainport Bereikbaar besloten we voor de fiets twee thema’s uit te werken: inzetten op sociale normen en het prikkelen van de motivatie. Bij sociale normen gaat het over fietsgedrag afkijken van anderen én jezelf. Je bent namelijk sneller geneigd om te fietsen als je veel mensen in je omgeving ziet fietsen: wij willen er graag bij horen en daarom nemen we dat gedrag over. Je gaat ook vaker fietsen als je erachter komt dat je al meer fietst of gefietst hebt dan je dacht, de mens heeft namelijk de innerlijke drang om consistent te zijn en te handelen. Bij het thema motivatie speelden we in op de intrinsieke motivatie om te gaan fietsen omdat het goed is voor je fysieke en mentale gezondheid.’

Welke resultaten gaven de interventies gericht op de sociale normen?

‘Jammer genoeg zagen wij geen stijging in het aantal fietsers bij de inzet op het thema sociale norm. Dat heeft ook te maken dat we bij de effectmeting data misten. We kunnen daarom geen hele betrouwbare uitspraken doen of er écht geen effect is geweest. Wel zagen we dat de interesse in communicatie rondom fietsen hoger was wanneer we appelleerden aan consistentie, dan wanneer we inzetten op de gedragstechnieken feedback en belonen. Daar kun je dus in campagnes rekening mee houden. Bijvoorbeeld met foto’s die inspelen op die positieve associaties die mensen hebben met fietsen. Denk hierbij aan het geluksmoment van de eerste keer zelf fietsen. Of het gevoel van die zoen bij het fietsenhok.’

Op welke intrinsieke motivatoren hebben jullie je gericht bij het thema gezondheid?

‘De ene interventie richtte zich onder de naam ‘Lekker in beweging’ op fietsen voor je fysieke gezondheid. De andere interventie speelde in op de intrinsieke motivator ‘mentale gezondheid’ onder de slogan ‘Fris in je hoofd’.

Wat waren de resultaten daarvan?

‘Hier konden we door voldoende data gelukkig wel goed meten. Verrassend: de interventie ‘Fris in je hoofd’ leidde tot een significante stijging in het fietsgedrag van medewerkers van het Summa College, waar deze pilot werd uitgerold. Er werd 6,9% meer gefietst! De ‘Lekker in beweging’-interventie liet geen significante toe- of afname zien. Inspelen op mentale gezondheid werkt dus beter dan inspelen op fysieke gezondheidsvoordelen van fietsen.’

Heb je enig idee waar dat aan kan liggen?

‘We denken dat het te maken heeft met wat wij in de sociale psychologie ‘delay discounting’ noemen. Oftewel: we kennen minder waarde toe aan een beloning die in de verre toekomst ligt dan een beloning in de nabije toekomst. Zodra je op de fiets stapt ervaar je vrijwel meteen de mentale gezondheidsvoordelen: je hoofd wordt leeg en je voelt je ontspannen. Maar de fysieke gezondheidsvoordelen zoals een betere conditie of spieropbouw ervaar je pas na enkele weken.’

Welk resultaat heeft je het meest verbaasd?

‘Je reistijd als sportmomentje: twee vliegen in één klap: dat leek vanuit de gedragsanalyse zo’n sterke intrinsieke motivator voor auto- en fietsforenzen. Maar dat kwam niet terug in de resultaten uit de praktijk. Daar stond ik echt van te kijken.’

Stel dat een gemeente of werkgever met één van deze interventies aan de slag wil. Wat is dan je gouden tip?

‘Neem dan zeker contact op met Brainport Bereikbaar! Die wil de geslaagde interventies breder inzetten in heel Zuid-Nederland en gemeenten of werkgevers helpen met het toepassen van de oplossingen in de praktijk.’