Vaker met de fiets of het OV. Hoe veranderen we ons gedrag?

‘Om de regio Brainport bereikbaar te houden, moeten we ons gedrag veranderen. Vaker de fiets pakken. Meer met het ov. Hoe doe je dat eigenlijk? Gedrag veranderen?’ Anja Hannema geeft antwoord op deze vraag. Anja is bij Brainport Bereikbaar projectleider Structurele Gedragsverandering. ‘Dat houdt in dat ik met mijn collega’s antwoorden zoek op de vraag hoe je binnen de mobiliteitstransitie structureel gedrag verandert.’

Waarom is die structurele gedragsverandering nodig?

Omdat je nog zoveel mooie projecten kunt bedenken – van fietspaden tot apps – maar het uiteindelijk toch altijd draait om de mens. Die moet geprikkeld en verleid worden om stappen te zetten. In de richting van anders reizen, minder reizen of niet reizen.

Wat is daarvoor nodig?

‘We moeten weten met welke interventies – of maatregelen zo je wil – we mensen kunnen overhalen. En dan geen financiële prikkels bijvoorbeeld, want die zijn voor de lange termijn vaak te duur en dus niet opschaalbaar. We moeten juist structurele prikkels hebben. Daar is in de wereld van mobiliteit en vervoer nog relatief weinig over bekend. Daarom zetten we drie projecten in.

Hoe zien die projecten eruit?

Allereerst komt er een overkoepelende gedragscampagne. Daarmee willen we de komende 1,5 jaar mensen bewuster maken over wat ze zelf kunnen doen. Met het tweede project – customer journeys – onderzoeken we wat mensen ervaren als ze op een andere manier gaan reizen. We bevragen daarbij 50 mensen die normaal de auto pakken om anders te gaan reizen of om thuis te werken. Daarmee proberen we echt het gevoel van mensen te ontdekken. Want daar gaat het om. Mensen zeggen wel dat ze anders willen reizen, maar hun gevoel maakt dat ze het onvoldoende doen. Het derde project is ook een gedragsproject. Dat bestaat uit een veelheid van pilots met mensen die eerst met de auto reizen en vervolgens via interventies worden gevraagd om de fiets of het ov te gebruiken of om thuis te werken. Voor zowel de transitie naar ov, fiets als het thuiswerken worden 4 tot 6 interventies ontwikkeld. Daarmee willen we ontdekken wat het beste werkt om iemand in het ov of op de fiets te krijgen. Of om iemand thuis te laten werken. We kijken ook hier wat mensen voelen en wat gaat maken dat ze structureel andere keuzes maken.

Denk je dat mensen door dit soort projecten echt andere keuzes gaan maken?

Het is een enorme uitdaging, maar daar ga ik voor! Er zijn genoeg succesvolle voorbeelden op andere beleidsterreinen. Zo is roken door langdurige campagnes inmiddels bijna not done, net als met alcohol op achter het stuur. Ook een tweede auto in een gezin staat meer ter discussie. Dat is een kleine kentering in het denken over mobiliteit en dat is een begin.

Wat zijn volgens jou de succesfactoren voor gedragsverandering in mobiliteit?

Dat we ons goed verdiepen in de doelgroepen en meetbare doelstellingen formuleren. Wat willen we bereiken bij wie? En dat we het heel erg zorgvuldig aanpakken. Daarom gebruiken we wetenschappelijke onderzoeken om te komen tot een selectie van gedragstechnieken die werken. Die vertalen we naar mogelijke interventies. Die passen we toe, onderzoeken we op effectiviteit en stellen bij als het nodig is.

Wat hoop je dat daaruit komt?

We hopen dat we in de loop van 2023 drie eieren van Columbus hebben. En stel dat ik mensen tegenkom op feestjes die aangeven dat ze deelmobiliteit hebben ervaren, het leuk vinden en het blijven doen: dan ga ik echt op de tafel dansen. Want het moét. Voor de bereikbaarheid en voor ons milieu. Kleine stapjes, daarmee verandert gedrag. En dat heeft een groots effect.

Anja Hannema is verkeerskundig ingenieur met een schat aan ervaring binnen het streek- en stadsvervoer, het rijk en diverse lokale overheden. Ze volgde bovendien recent de post-academische opleiding tot gedragsveranderaar.